Uit Strategisch Plan 2016-2020:
In 2020 heeft STM een bijzonder museaal en educatief aanbod waarbij beleven, ervaren, delen en koesteren de uitgangspunten vormen. Alle locaties vernieuwen voortdurend om herhaalbezoek interessant te maken. Bij alle vernieuwingen (van collecties, museaal aanbod, activiteiten) staat de beleving voorop, wordt rekening gehouden met de kernwaarden en wordt gekeken hoe nieuwe initiatieven bijdragen aan delen (selfiespots) en uiteindelijk koesteren (impactmetingen).
We realiseren dit door onze collecties kwalitatief op peil te houden en door een mooi aanbod aan andere activiteiten. We meten dit voor Ecomare en Kaap Skil door middel van continu bezoekersonderzoek dat in 2016 opgezet is.
In 2017 is hard gewerkt aan de collecties, het in kaart brengen daarvan en aan het beleid. Bij Ecomare is er zelfs een vinvisskelet toegevoegd aan de collectie en is de gehele walvisbottencollectie in kaart gebracht. Bij Kaap Skil krijgen we steeds meer zicht op alle onderwaterarcheologie-vondsten en bij de Oudheidkamer is de collectie volledig omschreven en gedigitaliseerd. Dit alles komt het museale aanbod ten goede; zie ook de waardering die mensen uitspreken over het museumaanbod en de exposities.
Ecomare: skelet vinvis toegevoegd aan collectie
In augustus 2017 spoelde een vinvis aan op het strand bij Paal 17. De vinvis is het op één na grootste zoogdier dat ooit op aarde heeft geleefd. Ecomare had nog geen vinvis in de collectie en heeft middelen vrijgemaakt om het skelet te prepareren om het later op te nemen in het museum.
Ecomare: bottencollectie met behulp van vrijwilligers in kaart gebracht
Adrie en Ineke Vonk hebben de grootste Nederlandse walvisverzameling aan Ecomare geschonken; veelal door kotters opgeviste botten. Zij hebben in 2017 samen met 14 vrijwilligers alle vondsten gedetermineerd, waardoor de waarde van de collectie nog groter wordt. De collectie komt na overlijden van het echtpaar in handen van Ecomare.
Kaap Skil: nieuwe collectie-items
Kaap Skil kon in 2017 meerdere items aan de collectie toevoegen. Waaronder een uniek naambord van de Pruisische driemaster SMS Amazone, die op 14 november 1861 nabij Texel zonk. Daarnaast kreeg Kaap Skil de beschikking over een 300 kg zwaar ezelshoofd, een historisch scheepsonderdeel dat aanspoelde op De Hors op Texel. Ook ontving Kaap Skil een fraai olieverfschilderij. Het gaat om een werk van de schilder Elbert Hooijberg, waarschijnlijk gemaakt in De Slufter.
Kaap Skil: onderwaterarcheologie in kaart
Samen met de gemeentearcheoloog is de conservator van Kaap Skil bezig de gehele onderwaterarcheologie-collectie opnieuw te bekijken en in kaart te brengen. Topstukken moeten in 2018 te zien zijn op de vernieuwde website.
Kaap Skil: onderzoek naar topvondsten
De topvondsten uit het Palmhoutwrak worden continu onderzocht door toponderzoekers van onder meer de Universiteit van Amsterdam en de School of Historical Dress. Over de onderzoeksresultaten wordt geregeld gepubliceerd. In 2016 lag de aandacht van het onderzoek vooral bij de eerste preventieve conservering, conditiebeschrijving en algemene inventarisaties; in 2017 bij de mogelijkheden van opslag in een zuurstofvrije omgeving. In de derde fase van het onderzoek wordt het textiel zelf nader onderzocht om meer informatie te krijgen over de makelij, de herkomst en de datering. Het onderzoek zal zo gedetailleerd worden uitgevoerd dat in de toekomst historisch verantwoorde reconstructies kunnen worden gemaakt. Het vormt daarnaast de basis voor verder (kostuum)historisch onderzoek om zo de collectie in context te plaatsen. Deze informatie is onontbeerlijk voor een eventuele tentoonstelling.
Oudheidkamer: collectiebeleid opgesteld
De conservator heeft – samen met vrijwilligers – een nieuw collectiebeleidsplan opgesteld en de huidige collectie in kaart gebracht. De collecties worden ingevoerd in een digitaal systeem en we zullen in 2018 enkele topstukken tonen op de website.
Oudheidkamer: museumregistratie
De Oudheidkamer heeft in 2017 plannen gemaakt en een aanvraag gedaan om weer als museum geregistreerd te worden. We kunnen daarmee de Museumjaarkaart voeren, meedoen aan landelijke acties en optimaal zicht houden op de collectie.
In het Strategisch Plan komt aan de orde dat vernieuwen van cruciaal belang is om (herhaal)bezoekers te trekken. In 2017 is er volop vernieuwd wat betreft exposities, maar ook is er flink onderhoud gepleegd. En natuurlijk blijven de verschillende dieren bij Ecomare een belangrijke publiekstrekker.
De grotere exposities (waaronder Waddenstad, de Kaftan, het Aagje Luijtsen Festival en de expositie From Texel With Love) zijn tot stand gekomen binnen de kaders van het Strategisch Plan in het kader van Unesco Werelderfgoed (Waddenstad) en het belang van de Reede van Texel op onze vondsten (waaronder de Kaftan), het leven in De Gouden Eeuw op Texel (Aagje Luijtsen Festival en expositie) en de perioden daarna (Visserstruien). Sommige vernieuwingen spelen in op de actualiteit (zoals het lakprofiel naar aanleiding van archeologische vondsten), op waardevolle samenwerkingsverbanden (TESO-boot, Greenpeace) en op de noodzakelijkheid (restauraties Graanpakhuis, Oudheidkamer, aanpassingen aan het Zeelaboratorium en de Vuurtorenentree).
Ecomare: drukte in de zeehondenopvang
In 2017 werden 109 zeehonden opgevangen; 84 gewone en 25 grijze. Niet eerder hebben we zo’n groot aantal zeehonden (99!) vanaf alleen Texel in de opvang gehad (2016: 91 totaal, waarvan 69 vanaf Texel). Er werden zeven zeehonden via Pieterburen aan ons overgedragen vanuit opvanggebied Noord-Holland en er kwamen drie zeehonden via A Seal binnen vanwege capaciteitsproblemen aldaar.
Er is dit jaar één bruinvis levend gestrand op Texel. Het dier had ernstige bijtsporen van een grijze zeehond, is geëuthanaseerd en voor onderzoek aan de Faculteit van Utrecht overgedragen.
Ecomare: vogelopvang en opvang andere dieren
Een aansprekende gast die veel publiciteit opleverde was een papegaaiduiker. Het dier was door een particulier een week in een strandhuisje verzorgd en kwam in zeer matige conditie binnen. We zijn er trots op dat we hem met succes hebben kunnen laten herstellen en uitzetten.
Ecomare: de vaste levende collectie
Van de vaste groep gewone zeehonden zijn in 2017 twee zeehonden op zeer hoge leeftijd (30-35 jaar) overleden. Aan de permanente groep vogels in de vogelvijver zijn twee bergeenden toegevoegd, ter verrijking van het beeld voor het publiek.
Diercollectie Ecomare in 2017
Ecomare: Waddenstad: over onderzoek in zee
In 2017 opende Ecomare een grote expositie: Waddenstad. Een expositie die verhaalt over 10 verschillende onderzoeken van NIOZ en Wageningen Marine Research, uitgebeeld in 10 winkeltjes.
Ecomare: Zeelaboratorium vernieuwd
Eind 2017 is het vernieuwde zeelaboratorium geopend. Er is nu meer werkruimte en ook de inhoud heeft een update gekregen.
Ecomare op de TESO-boot
TESO nodigde Ecomare uit om een aantal vitrines op de boot in te richten waarbij een link werd gelegd tussen het vaargebied van de TESO en het werkgebied van Ecomare. De expositie moest in korte tijd tot stand komen, maar wordt goed ontvangen door de bootreizigers. In 2018 mag Kaap Skil de vitrines vullen.
Ecomare: paar- en broedgedrag van jan-van-genten
In de serie ‘medewerkers exposeren’ zijn foto’s te bewonderen van het bijzondere paar- en broedgedrag van jan-van-genten. De schitterende foto’s zijn gemaakt door onze dierverzorger Mick Peerdeman.
Ecomare: koraalexpositie met Greenpeace
In samenwerking met Greenpeace is er een speelse, kleurrijke tentoonstelling van gehaakt koraal te zien geweest om mensen te attenderen op de schoonheid en kwetsbaarheid van het koraal.
Kaap Skil: topvondst bij de Jurk: unieke Oosterse 17e-eeuwse kaftan tijdens Pre-Sail 2017
In mei werd gedurende drie weken bij de tijdelijke tentoonstelling Duiken in Details een unieke 17e-eeuwse Ottomaanse kaftan gepresenteerd. Duiken in Details biedt bezoekers inzicht in vondsten en onderzoek rond het Palmhoutwrak. De Kaftan toont (net als de Jurk) de rijkdom, veelzijdigheid van herkomst en uniciteit van de vondsten aan. De objecten zijn in onderzoek en niet voor publiek toegankelijk totdat de uiteindelijke presentatie in Kaap Skil geopend wordt. De presentatie van de Kaftan is aangegrepen om in samenwerking met de provincie de vondsten en het belang van de wrakken bij de Reede van Texel hoog op de Nederlandse politieke agenda te krijgen.
Kaap Skil: dwarsdoorsnede (lakprofiel) van opgravingen bij de dijk van Oudeschild
Tijdens de werkzaamheden aan de dijk bij fort De Schans vonden archeologen restanten van een oude dijk, sporen uit de IJzertijd én fundamenten van vermoedelijk een wachttoren die alleen op een oude kaart te zien was. Vanwege deze unieke vondsten is besloten een lakprofiel (een afdruk) van de dwarsdoorsnede van de dijk te maken. Het Hoogheemraadschap heeft dit in samenwerking met Gemeente Texel laten doen. Het lakprofiel is te zien bij Kaap Skil.
Kaap Skil: visserstruien voor kinderen
In augustus opende de tijdelijke tentoonstelling Trui aan, trossen los!, over de rol van kinderen in de visserij rond 1900. Kinderen van vissers werkten mee met de volwassenen: de jongens op de schepen, de meisjes thuis. Dit verhaal komt tot leven in een decor van grote zeilen en stoere kindervisserstruien.
Kaap Skil: restauratie monumentaal Graanpakhuis
Op het terrein van Museum Kaap Skil staan drie Rijksmonumenten: een graanpakhuis, een wierschuur en molen De Traanroeier. De werkzaamheden aan het Graanpakhuis zijn gebaseerd op bevindingen van Monumentenwacht Noord-Holland. Subsidies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de provincie Noord-Holland maken het werk mogelijk.
Oudheidkamer: restauratie van het pand, binnenwerk en de tuin
In 2017 is een start gemaakt met de restauratie van de monumentale Oudheidkamer met subsidie van de Provincie. Dit was hard nodig: de laatste officiële restauratie dateert uit 1973. Niet alleen het buitenwerk is aangepakt; ook de binnenkant én de tuin zijn volledig op de schop gegaan. In mei 2018 gaat de Oudheidkamer weer open voor publiek.
Oudheidkamer: Aagje Luijtsen expositie & festival
In 2017 was de tijdelijke expositie From Texel with Love te zien. De Texelse Aagje Luijtsen schreef brieven aan haar man Hermanus Kikkert, stuurman voor de VOC. Deze brieven geven een aangrijpend inzicht in het leven van een zeemansvrouw in de achttiende eeuw. Ook werd een Aagje Festival georganiseerd, in samenwerking met de Dorpscommissie Den Burg, Kopgroep Bibliotheken en Artex Kunstenschool. Het Aagje Festival was gepland tijdens Sail Den Helder.
Vuurtoren: weerstation geplaatst
In de Vuurtoren is een weerstation geplaatst met actuele weersgegevens.
Vuurtoren: opknapbeurt
De 3e en 4e week van januari was de Vuurtoren gesloten voor groot onderhoud aan de binnenzijde. Ook het toegangspad is opgeknapt.
In 2018 staat onderstaande op het programma:
In het kader van samenwerking:
In het kader van Unesco Werelderfgoed de Waddenzee:
In het kader van nieuwe collectie-items en vernieuwing:
In het kader van topvondsten en over het leven met de zee op Texel:
Excursies: aantal (buiten)programma’s (scholen/toeristen)
Stijging toeristenprogramma’s: Het aantal toeristenprogramma’s moest stijgen. Dit is met 294 in 2017 tegen 293 in 2016 gehaald. Maar ook ten opzichte van eerdere jaren is het aanbod flink gestegen.
Educatie Kaap Skil
De ontwikkeling van het educatief aanbod voor Kaap Skil wordt in 2018 voortgezet. Het aanbod voor 2017 bestond uit juttersverhalen, jutterstuk maken, rondleiding bij de maquette en een programma rond een scheepskist van een scheepsjongen bij de VOC.
In 2017 maakten 195 groepen een boeking, terwijl dat er in 2016 233 waren. Het aantal schoolgroepen steeg echter van 85 naar 97 groepen. De daling zit dus in het aantal overige groepen, zoals familie-uitjes. In 2016 werden er namelijk extra rondleidingen gegeven rond ‘de Jurk’. In 2018 wordt het educatief aanbod verbeterd, samengewerkt met andere aanbieders en actiever doorverwezen vanuit Ecomare.
Het aantal scholieren bedroeg in 2017 4.777, een afname ten opzichte van 2016. Meer, maar kleinere schoolgroepen dus.
Vooruitblik 2018
Vanaf 2018 worden alle boekingen vanuit centraal boekingskantoor Recras gedaan, waardoor beter doorverwezen kan worden en de resultaten beter bijgehouden.
Ecomare: vinvis: voorlichting bij het skelet
In augustus spoelde een dode vinvis aan nabij een van de drukste stranden van Texel. Ecomare werkte goed samen met de autoriteiten en besloot ter plekke tijdens de snijsessie voorlichting te geven over deze zeereuzen aan het publiek. Dat werd zeer goed ontvangen!
Ecomare: museumactiviteiten
De activiteiten in het museum bestaan uit de strandvondstenkar, het zeelaboratorium en een walvispraatje of walviskist. In 2017 is een experiment gestart met een kunstenaar die tijdens (kleine) vakanties een inloopatelier opende in het restaurant. Hier konden bezoekers deelnemen aan diverse kunstzinnige projecten. Met een aantal van 661 zijn er minder museumactiviteiten georganiseerd dan in 2016, maar wel meer dan in de jaren ervoor.
Ecomare: speurtochten
Er zijn twee themaspeurtochten door het museum van Ecomare gerealiseerd: een winterspeurtocht en een griezelspeurtocht.
Ecomare: Texelse scholen
Voor Texelse scholen is het programma ‘Hee vogel, hoe kan ik je helpen?‘ ontwikkeld. In dit programma ontwerpen de leerlingen een vogelopvang op school.
Ecomare: Walvisdag
Ecomare hield tijdens de Walvisweken op 25 juli een speciale Walvisdag met allerlei activiteiten, in samenwerking met onder andere het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.
Ecomare: Leren doe je samen
In 2017 sluiten we het tweejarige project ‘Leren doe je samen’ af. Dertien natuurhistorische instellingen uit heel Nederland zijn betrokken bij deze educatieve samenwerking. Het doel is om door middel van een grote inventarisatie, kennisdeling, pilots, trainingen en educatieve activiteiten de kwaliteit van de gezamenlijke educatie te verhogen.
Ecomare: zomerkamp
Het aantal deelnemers aan de twee weken zomerkamp van 2017 bedroeg respectievelijk 31 en 17. In 2018 wordt nog maar 1 week zomerkamp georganiseerd.
Activiteiten in het kader van Unesco Werelderfgoed Waddenzee
Ecomare: Ambassadeurs van Werelderfgoed Waddenzee
Namens de Stichting Waddencentra is Ecomare trekker van het project Ambassadeurs van Werelderfgoed Waddenzee (2014-2017). Doelgroepen zijn de schippers van de bruine vloot, watersporters (zowel degenen die de Waddenhavens aandoen als degenen die droogvallen) en wadloopgidsen. Het project is een samenwerking met de Waddenvereniging.
Ecomare: wereldwad.nl
In samenwerking met filmmaker Ruben Smit ontwikkelen we 30 educatieve clips en lesmateriaal. Deze zijn gratis toegankelijk en te gebruiken in zowel het basis- als voortgezet onderwijs.
Ecomare en Kaap Skil: Sail Den Helder 2017
Van 21 tot 25 juni hebben we in samenwerking met Werelderfgoed Waddenzee en de Waddenvereniging een tent op Sail Den Helder gehad om mensen breed in te lichten over de natuurlijke en cultuurhistorische aspecten van Unesco Werelderfgoed Waddenzee.
Overige activiteiten
Kaap Skil: lezingen
Palmhoutwrak-vondst: unieke Gouden Eeuw-vondst
Rob van Eerden, provinciaal archeoloog van Noord-Holland, is vanaf het begin betrokken bij de vondst van het Palmhoutwrak. Tijdens zijn lezing voor een vol museumcafé stelde hij centraal wat de vondst vertelt over het belang van de Gouden Eeuw in Noord-Holland.
Visserstruien
Rond de tentoonstelling Trui aan, trossen los! hield auteur Stella Ruhe een lezing over de truien in hun cultuurhistorische context.
Hollands Glorie
Historische Vereniging Texel organiseerde een lezing in Kaap Skil over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de Texelse archeologie. De lezing bestond uit twee delen: ter land en ter zee. Er kwamen 110 belangstellenden op af.
Kaap Skil: Pietendorp in Anton Pieckstijl
De dorpscommissie Oudeschild organiseerde rond Sinterklaas een Pietendorp op het museumterrein van Kaap Skil.
Kaap Skil: Christmas Carols
Na een jarenlange traditie bracht ‘Het koortje van Gerrit‘ in de kerstvakantie voor de laatste keer voor een overvolle zaal Christmas Carols ten gehore.
Kaap Skil: nieuw educatief programma
Als introductie voor een bezoek aan Kaap Skil is het programma Help de conservator ontwikkeld. Aan de hand van objecten die de leerlingen zelf mogen onderzoeken leren ze de verschillende onderdelen van het museum kennen. Dit programma is tot nu toe alleen uitgevoerd als activiteit voor toeristen en zal in 2018 voor scholen te boeken zijn.
Kaap Skil: nieuwe museumactiviteit: scheepsknopen
In 2017 zijn nieuwe scheepsknoop-knutsel-activiteiten georganiseerd met kunstenaar Maaike Ebbinge.
Oudheidkamer: schrijven met een ganzenveer
Naar aanleiding van de tentoonstelling From Texel with Love konden bezoekers zelf met ganzenveer en inkt een brief schrijven in de Oudheidkamer. Deze werden verzegeld en gepost ‘met de snelheid van de VOC’.
Oudheidkamer: kruidenworkshops
Er zijn twee (volgeboekte) kruidenworkshops georganiseerd; tevens vier rondwandelingen door Den Burg ‘In de voetsporen van Aagje Luijtsen’.
Oudheidkamer, Kaap Skil & Vuurtoren: Open Monumentendag
De Oudheidkamer verwelkomde tijdens de Open Monumentendag 270 mensen. De vrijwilligers zorgden voor een gastvrij onthaal met zelfgemaakte lekkernijen waarin kruiden uit de tuin waren verwerkt en er was muziek en theater.
Kaap Skil ontving tijdens de Monumentendag 789 bezoekers die zich tegoed konden doen aan een speciale rondleiding bij de maquette en de verhalen van de vrijwilligers die acte de présence gaven.
Tijdens de Monumentendag konden de bezoekers de Vuurtoren gratis beklimmen. Speciaal voor die dag was de oude wachtkamer open en medewerkers gaven tekst en uitleg over het werk van de vroegere vuurtorenwachters.
Vuurtoren: leuk!
Heitje voor een karweitje: een scoutinggroep heeft zwerfvuil rond de toren opgeruimd en zo hun entree verdiend. Een roeivereniging heeft de toren als trainingsobject gebruikt. Ze hebben in een uur tijd vijf maal de toren beklommen. Begin december had de noordpunt van Texel te maken met een grote stroomstoring: zelfs het licht van de Vuurtoren doofde. Deze gebeurtenis werd “gespeuld” met Ouwe Sunderklaas.
| Indicatoren publiekstevredenheid | 2015 | 2016 | 2017 |
| Zoover Ecomare | 8,3 | 8,4 | 8,4 |
| Enquête Ecomare (vanaf voorjaar 2017 door merkenstrateeg Beerda) beoordeling totaal | 8,4 | 8,5 | 8,7 |
| Enquête Ecomare Net Promotor Score (Beerda) | 51,8 | ||
| Enquête Kaap Skil (Beerda) | 8,6 | 8,8 | |
| Enquête Kaap SKil Net Promotor Score (Beerda) | 61,5 | ||
| Zoover Kaap Skil | 8,2 | 8,2 | 8,2 |
| Zoover Vuurtoren | 8 | 8 | 8 |
| Enquête Vuurtoren (Beerda) | 7,5 | ||
| Oudheidkamer metingen | opzetten |
We zitten in de lift, blijkt uit recente metingen.
2016 stond in het teken van nulmetingen; in 2017 werd het bezoekersonderzoek door Beerda vervolgd. De Net Promotor Scores (NPS) voor Ecomare en Kaap Skil zijn hoog te noemen, ook ten opzichte van de sector (uit continu bezoekersonderzoek). De NPS geeft weer hoe waarschijnlijk het is dat bezoekers het museum zouden aanbevelen aan anderen. Voor meer valide uitspraken moet langer en op grotere schaal bezoekersonderzoek worden gedaan.
Ecomare: wat vindt de klant van de diverse onderdelen?
Opvallend vanuit het onderzoek:
| Ecomare: beoordeling bezoek (cijfer 1-10) | 2017 | 2018 |
| Totale programma | 8.6 | 8.7 |
| Waddenstad onderzoeksexpositie | 8.2 | 8.2 |
| Winkel | 8.0 | 8.0 |
| Programma met een groep leerlingen/studenten/cursisten | 8.9 | 8.0 |
| Horecavoorziening | 7.8 | 7.6 |
| Bruinvispresentatie | 8.5 | 8.4 |
| Zeehonden voeren | 8.6 | 8.8 |
| Vissen voeren in het zeeaquarium | 8.5 | 8.4 |
| Activiteit met een educatief medewerker | 8.5 | 8.2 |
| Walviszaal | 8.4 | 8.4 |
Kaap Skil: wat vindt de klant van de diverse onderdelen?
Omdat Kaap Skil in 2017 nog té weinig respondenten had om valide uitspraken te kunnen doen, is de selectie genomen tot en met april 2018. Als we dit afzetten tegen de branche samen met de andere parameters uit het onderzoek concludeert het onderzoeksbureau:
Opvallend vanuit het onderzoek:
| Kaap Skil: beoordeling bezoek (cijfer 1-10) | 2017 | 2018 |
| Totale programma | 9.2 | 8.9 |
| Winkel | 8.1 | 8.2 |
| Horecavoorziening | 8.8 | 8.5 |
| Molen De Traanroeier | 8.7 | 8.3 |
| Vissershuisjes | 8.7 | 8.7 |
| De Reede van Texel | 8.7 | 8.8 |
| Archeologie onder water | 8.7 | 8.5 |
| Varen voor Texel (TESO tentoonstelling) | 8.6 | 8.3 |
| De duikboot van kapitein Verbel | 7.6 | 8.1 |
| Jutterij | 8.4 | 8.2 |
| Tentoonstelling Trui aan, trossen los! Het leven van visserskinderen rond 1900 | 8.8 | 8.1 |
| Tentoonstelling Waterkamer | 8.8 | 8.1 |